COĞRAFYA

a. Konum
b. Yeryüzü Şekilleri
b.1 Dağlar
Spil Dağı
Yamanlar Dağı
Yunt Dağı
Bozdağlar
Demirci Dağları
Çal Dağı
Uysal Dağı
b.2 Platolar
b.3 Vadiler-Ovalar
b.4 Su Kaynakları
c. İklim
d. Bitki Örtüsü
e. Hayvan Türleri

a. Konum
Manisa, Batı Anadolu’nun denize kıyısı bulunmayan, fakat kıyıya en yakın ilidir. Coğrafi bakımdan, Ege Bölgesi’nin orta ve kuzeyinde olup, batısı Asıl Ege, doğusu ise İç Batı Anadolu Bölgesi’nde yer almaktadır. Gediz Havzası’nın büyük bölümü il sınırları içinde bulunmaktadır. İl idari bakımdan, doğudan Uşak’ın Merkez ve Eşme, Kütahya’nın Gediz ve Simav, kuzeyden Balıkesir’in Sındırgı, Merkez, Savaştepe ve İvrindi, güneyden Aydın’ın Nazilli ve Kuyucak, güneydoğudan Denizli’nin Buldan ve Güney, güneybatıdan İzmir’in Kiraz, Ödemiş, Bayındır ve Kemalpaşa, batıdan ise İzmir’in Bornova, Menemen, Aliağa, Bergama ve Kınık ilçeleriyle çevrilidir.
Ege Bölgesi'nde yer alan Manisa İli'nin yüzölçümü 13.810 km 2 'dir. Yükselti ise 50 m. ile
850 m. arasında değişmektedir. İl merkezinden doğuya gidildikçe yükselti artmaktadır.

b. Yeryüzü Şekilleri
Manisa’da arazinin ana çizgilerini, doğu-batı doğrultusunda uzanan ve kuzey-güney ve güneydoğu-kuzeybatı doğrultularına çatallanan oluk şekilli çukurlar oluşturmaktadır.

Söz konusu oluk şekilli çukurlardan olan Gediz Ovası, Manisa ilinin Ege Bölümü’nü boydan boya yarmakta, Akhisar ve Alaşehir kollarıyla da İç Batı Anadolu’nun il sınırları içindeki kenarı boyunca uzanmaktadır. Bu kenarın doğusunda ise il topraklarının önemli bir kısmını oluşturan Kula-Gördes Platosu yer almaktadır.

Ege Denizi’ne dikey olarak uzanan dağ sıraları arasındaki il topraklarında, birbirinden kesin çizgilerle ayrılabilen üç değişik yeryüzü şekli vardır. Bunlardan ilki dağlık ve sarp alanlar, ikincisi tepelik ve dalgalı kesimler, üçüncüsü de taban topraklar ve düzlüklerdir.

Dağlık ve sarp alanlar, ilin doğu, güney ve kuzeyinde bulunmaktadır. Batıya gidildikçe yükseltisi azalan dağlar, dere ve çaylarla kesilmektedir.

Manisa ilinin doğu kısımları, daha doğusunda yer alan İç Anadolu geniş çanağı ile Ege Bölümü’nde yer alan Gediz ve Kumçayı ovaları arasında güneydoğu-kuzeybatı eksenli bir eşikte yer almaktadır. İlin güneyindeki Bozdağlar kuzeye doğru, yani Bozdağ molozlarının uzandığı Gediz Vadisi üzerine, oldukça dik inmektedir.

Manisa’da yeryüzü şekillerinin bütün biçimlerine rastlanabilmektedir. Fakat, ağırlık il alanının %54.3’ünü kaplayan dağlarındır. İkinci sırada %27.8 ile platolar ve üçüncü sırada %17.9 ile ovalar yer almaktadır.

b.1 Dağlar
Manisa’nın doğal sınırlarının önemli bir kısmını dağlar oluşturmaktadır. Bu dağların ana çatısı III. zamanın sonlarındaki tektonik hareketlerle oluşmuştur. İl alanı II. zamanın başlarında yavaş yavaş alçalmaya başlamıştır. Bu alçalma sırasında ve sonrasında, çok şiddetli yer hareketleri sonucu oluşan kırılmalarla, doğu-batı yönünde uzanan dağlar kabararak şekillenmiştir. Dağlar ilin doğu kesiminde daha düzenli, batısında ise genellikle tek kütleler biçiminde yükselmektedir. Doğu kesimindeki dağlar Kula-Gördes Platosu üzerinde alçalarak ovaya inerken, güney kesimindeki dağlar dik yamaçlarla ovadan ayrılmaktadır. Batı Anadolu Dağları’nın bir bölümünü oluşturan bu dağların başlıcaları şunlardır:

Spil Dağı
Doğu-batı doğrultusunda uzanan dağ kütlesi, güney ve batıdan zengin bitki örtüsüne sahip yamaçlarla, kuzeyden ise fay diklikleri ile sınırlanmaktadır. En yüksek yeri 1513 m. yüksekliğindeki Eskikarlık zirvesidir. Dağın kuzeybatı kısmında yer alan, yaklaşık 1400 m. yüksekliğindeki Atalanı mevkii, 1968 yılında milli park haline getirilmiştir.
 

Yamanlar Dağı
Yamanlar Dağı’nın düşük yükseltili doğu kısımları Manisa ili sınırları içindedir. Bu kısımlar büyük ölçüde orman ile kaplıdır.

Yunt Dağı
İzmir-Manisa il sınırını oluşturan Yunt Dağı, Bakırçay ve Gediz vadileri arasında yükselen bir kütledir. Oldukça düzenli ve yumuşak geçişli tepelerle yükselen dağın, bazı kesimleri taşlık, bazı kesimleri ise zengin doğal örtü ile kaplıdır.

Bozdağlar
Manisa-İzmir il sınırını oluşturan düzenli bir sıradır. Bozdağlar’ın il sınırı içinde kalan en yüksek zirveleri, 2070 m. yüksekliğindeki Kumpınar Tepe ile 1148 m. yüksekliğindeki Gökbel Tepedir. Genellikle zengin bir doğal örtü ile kaplıdır.

Demirci Dağları
Manisa ilinin Kütahya ve Balıkesir illeriyle sınırı durumundadır. Dağ sırasının en yüksek doruğunu, Demirci ile Simav arasında 1800 m. yüksekliğindeki Ziyaret Tepe oluşturmaktadır. Demirci Dağları ve uzantılarını oluşturan kütlenin etekleri, Manisa ilinin doğu ve kuzeydoğusunu kaplayan geniş bir plato durumundadır. Buralar aynı zamanda ilin en iyi ormanlarıyla kaplıdır.

Çal Dağı
Gediz Nehri, Kumçayı ve Gölmarmara üçgeninde yükselen Çal Dağı, Demirci Dağları’nın kolları durumunda olan, Çomaklı Dağı ve Dibek Dağı’nın güneybatı uzantısıdır. Dağ ortasında oluşmuş bir çöküntü koridoru ile ikiye ayrılmaktadır. Batı kesimi daha geniş ve yüksek bir kütledir. Dağın en yüksek zirvesi batı kısmında yer alan 1034 m. yüksekliğindeki Aysekizi Tepedir.

Uysal Dağı
Uysal Dağı, Alaşehir Çayı’na paralel olarak uzanan, pek yüksek ve düzenli olmayan bir yükseltidir. Alaşehir’in güneyinde yer alan bu dağın en yüksek yeri 1135 m.’ dir.

b.2 Platolar
Demirci Dağları’nın geniş etekleri, Manisa’daki platoların bulunduğu alanlardır. Gediz Irmağı’nın kollarıyla sıklıkla yarılmış olan bu alanlar, kuzeydoğuda 1000 m.’ nin üzerine çıkarken, güney ve güneybatıda yavaşça alçalmaktadır. Gediz Vadisi yakınlarında dik kenarlarla sona eren bu geniş yaylaların tümüne Kula-Gördes Platosu adı verilmektedir. Özellikle Kula yöresinde volkanik oluşumlarla kaplıdır. Vadileri dolduran şekli ve renkleri değişik volkanik oluşumlar, ilginç görünümlere sahiptir. Vadileri dolduran yeni lavlar, henüz doğal örtünün beslenebileceği kadar ayrışmamış olduğundan, genellikle çıplak bir görünüme sahiptir.

Kula-Gördes platoları dışında, Soma yöresinde Yunt Dağı kütlesinin Bakırçay’a uzanan eteklerinde, ortalama yüksekliği 400 m. olan platolar da bulunmaktadır. Bakırçay vadisi ile dağlık kesim arasında bir eşik oluşturan ve Bakırçay’ın kollarıyla sıklıkla parçalanmış bu düzlüklere, Uzunca Yaylaları adı verilmektedir. Çoğunlukla zengin çayırlarla kaplı bu yaylalar, küçüklüğüne rağmen il hayvancılığı açısından oldukça önemlidir.

b.3 Vadiler-Ovalar
Manisa il alnının genel çizgilerini belirleyen özelliklerin başında, vadiler ve üzerlerindeki ovalar gelmektedir. Denize dik olarak uzanan dağların arasında kalan çöküntü alanlarında akarsular tarafından düzenli ve geniş vadiler oluşturulmuştur. Manisa’nın, il merkezi yakınlarında birleşen iki ana vadisini, güneydoğu yönünden gelen Alaşehir vadisiyle birleşen Gediz ve kuzeydoğudan gelen Kumçayı vadileri oluşturmaktadır.

Gediz Vadisi
Kütahya’nın Gediz ilçesi yakınlarından itibaren, dar bir şekilde batıya uzanarak, Manisa’yı doğudan batıya kat eden Gediz Irmağı’nın eksenini oluşturduğu vadidir. Gediz Irmağı ve kolları, vadideki alüvyal topraklarla kaplı geniş düzlükler üzerinden yataklar açarak akmaktadır. Vadi tabanının yüksekliği, Gediz ilçesi yakınlarında 1208 m. iken, Demirci Çayı ile birleştiği noktada 160 m.’ ye düşmektedir.
Bakırçay Vadisi
Gelenbe’nin doğusundan başlayan Bakırçay Vadisi’nin, çok küçük bir bölümü il alanı içinde kalmaktadır. Vadinin Manisa il sınırları içinde kalan kısmında, Soma-Kırkağaç Ovası bulunmaktadır.
Nif Çayı Vadisi
İlin güneybatı sınırında yer alan Nif Çayı’nın oluşturduğu küçük vadinin bir kısmı il sınırı içinde yer almaktadır.
Gördes-Kum Çayı Vadisi
Dar ve dik alandan oluşan vadi, önce güneye daha sonra ise batıya kıvrılarak Gölmarmara’nın kuzeyinde genişler ve Akhisar Ovası’na kavuşur.
Alaşehir Vadisi/Ovası
İl alanının güneydoğusunda, güneydoğu-kuzeybatı ekseninde uzanan Alaşehir Çayı’nın merkezini oluşturduğu alandır.
Soma-Kırkağaç Ovası
Kırkağaç’ın doğusu ile Soma’nın doğu ve güneyini çevreleyen ovanın uzunluğu 30, genişliği 10 km. dolaylarındadır. Bakırçay’dan yararlanılarak sulanan ovada, sanayi bitkileri başta olmak üzere tüm tarla bitkileri yetiştirilmektedir.
Gediz Ovası
Alaşehir’den başlayarak il sınırlarının dışında denize kadar ulaşan geniş ve verimli bir ovadır.
Manisa Ovası
Gediz Vadisi ve Ovası’nın Manisa şehri önünde batıya, kuzeye ve doğuya uzanan kısmıdır. Ova Batı Anadolu’nun denize dik dağları arasındaki genel çöküntülerle, Gediz Nehri’nin getirdiği birikintilerden oluşmuştur. Verimli topraklara sahip olan ova sulama imkanlarının da katkısıyla daha çok ürün çeşidine sahip olmuştur.
Akhisar Ovası
Farklı yüzey şekillerine sahip olan ova, Akselendi ile Manisa Ovası arasındaki platonun Kumçayı tarafından yarılması ve birikintilerle dolması ile oluşmuştur.
Salihli Ovası
Gediz Ovası bütünü içinde bulunan ova, doğuda Alaşehir, batıda Turgutlu ovaları arasında yer almaktadır. Gediz Nehri’nin doğudan batıya kat ettiği sulak ve verimli bir arazidir.
Turgutlu Ovası
Gediz Ovası bütünü içinde yer alan ovalardan birisi olan Turgutlu Ovası, Salihli ve Manisa ovaları arasında yer alır. Gediz Nehri, ovanın kuzeyinden doğu-batı istikametinde geçmektedir.

b.4 Su Kaynakları

Akarsular
İl sınırları içindeki akarsuların çoğu Gediz Havzası içinde, Soma ve Kırkağaç yöreleri ile Yunt Dağı’nın batı kesimlerini kaplayan küçük bir kısmı Ege havzası içinde yer almaktadır. Ege havzasının en önemli ana taşıyıcı akarsuyu, Kırkağaç ve Soma yakınlarından geçen Bakırçay’dır.

Manisa il sınırları içindeki akarsuların çoğu Gediz havzasında, çok az bir kısmı Ege havzasında toplanmaktadır. İlin Gediz ve Ege havzalarına bağlı akarsuları şunlardır.
Gediz Irmağı
Manisa’nın en önemli akarsuyudur. Gediz Irmağı; Salihli, Turgutlu, Manisa ve Menemen ovalarını geçtikten sonra Ege Denizi’ne dökülür. Toplam uzunluğu 386 km. olup, bunun 204 km.’ si il sınırları içinde bulunmaktadır.

Alaşehir Çayı
Sarıgöl ilçesinin güneyindeki Çal Dağı’nın yamaçlarından doğar. Gediz Nehri’ne birleştiği yere kadar uzunluğu 115 km.’ yi bulur. Salihli Ovası’nda Gediz Nehri’ne kavuşur.
Selendi Çayı
Gediz Irmağı’nın kuzeyden aldığı bir kol olan Selendi Çayı, ilin doğu sınırlarındaki Salhane Dağları’ndan kaynaklanır. Selendi Platosu’nu derin vadiler açarak geçer ve Tahtacı köyü yakınlarında Gediz’e kavuşur.
Demirci Çayı
Demirci’nin 13 km. doğusunda Demirci Dağları’nın güney yamaçlarından kaynaklanan Demirci Çayı, Adala’nın doğusunda Gediz Irmağı’na kavuşur.
Deliniş Çayı
Simav’ın 3 km. kuzeybatısında, Simav Dağları’nın güney yamaçlarından doğar.
Gördes Çayı
Demirci Dağları’nın güneyindeki Türkmen Dağı’ndan doğar. Gördes yöresinde birçok küçük dereyle beslenerek, Akhisar’ın doğusundan gelen Gördük (Medar) Çayı ile birleştikten sonra Kum Çayı adını alır.
Kum Çayı
Akhisar Ovası’nda Gördük (Medar), Gördes ve Kapaklı çaylarının birleşmesiyle oluşan Kum Çayı, Manisa’ya 5 km. mesafede Gediz’le birleşmektedir.
Nif Çayı
Manisa Dağı ile Bozdağlar arasında kalan boğazdan ve Manisa Dağı’nın doğusundan kıvrılarak, İzmir-Bursa yolu üzerindeki köprü yakınlarında Gediz’le birleşmektedir.
Bakırçay Irmağı
Gölcük Dağları’nın doğu yamaçlarından kaynaklanan Bakırçay, Kırkağaç ve Soma yakınlarından geçerek, Kınık’ın kuzeyinde Yağcı Çayı ile birleşir.

Göller ve Barajlar
Manisa’da, Marmara adıyla bir doğal göl, Demirköprü, Avşar ve Sevişler adlarıyla da baraj gölleri bulunmaktadır. Gördes barajı ise yapım aşamasındadır.
Marmara Gölü
Manisa’nın tek doğal gölü olan Marmara Gölü, adını verdiği Gölmarmara ve Salihli ilçesi sınırları içinde yer alır. Tektonik çöküntü alanının sularla dolması sonucu oluşmuştur. Göl çevresi “Sulak Alan” olarak korunmaya alınmıştır.
Demirköprü Barajı
Baraj, tarımsal sulama alanı, taşkın kontrolü ve elektrik enerjisi üretimi amaçlı bir tesistir. Kış sularının bir bölümü, yapılan besleme kanalı ile Marmara Gölü’ne aktarılmaktadır. Uzunluğu 543 m. olan barajın, yüksekliği 74 m., yüzölçümü 47,66 km2 ve dolgu hacmi 4.300.000 m3’tür.
Avşar Barajı
43.5 m. yüksekliğinde ve toprak dolgu tipindeki baraj, 69 milyon m3 su depolamaktadır. Yüzölçümü 5.25 km2’dir.
Sevişler Barajı
Zonlu toprak dolgu tipinde olan baraj 59.5 m. yükseklikte olup, 127 milyon m3 su depolama kapasitesine sahiptir.

c. İklim
Ege Bölgesi içinde geniş bir alanı kapsayan Manisa’da, Akdeniz iklimi ile beraber İç Anadolu'nun karasal iklim özellikleri egemendir. Ovalar ve ovaları çevreleyen vadilerde, karasal nitelikli Akdeniz iklimi görülürken, yüksek dağlık bölgeler ve platolar ile kuzey ve kuzey doğusundaki dağlar ve platolarda İç Anadolu'nun karasal nitelikli ikliminin etkileri görülür.
Manisa ovalarına hakim olan iklim, Akdeniz kara iklim tipi olarak da adlandırılır. Yaz aylarında sıcaklık yükselirken, yağışlar kış aylarında yoğunlaşır. Ovaların çevresindeki dağlar, deniz etkisini kesecek kadar yüksek olmadığından ve denize dik konumlarından dolayı denizin etkisi batıdan doğuya doğru azalan ölçüde hissedilir. Ovalık kesimlerin ikliminde denize yakınlık nedeniyle yumuşama söz konusudur. Ancak Manisa şehri Manisa Dağı’nın etkisi altındadır. Dağın şehre bakan çıplak ve sarp yüzü yazın yakıcı, kışın dondurucu bir etki yapmaktadır.
Manisa’nın büyük bölümünde karasal nitelikli Akdeniz ikliminin özellikleri egemen olduğundan yaz ayları oldukça sıcak geçer. Manisa merkezde, yılda ortalama olarak 162 gün yaz günü olarak tespit edilmiştir. Sıcaklığın sıfırın altına düştüğü, yıllık ortalama gün sayısı 26 civarındadır. Yıllık ortalama sıcaklık 17.5º C’dir.
Batı Anadolu Bölgesi, Akdeniz iklim tipinin yağış özelliklerini taşır. Yağışlar genelde kış aylarında görülürken yazlar kurak geçer. Yılın ortalama 82 günü yağışlı geçmektedir. Ortalama yağış miktarı 713.6 kg.’ dir. Karla örtülü gün sayısı ortalama 3.4 olup, kar yüksekliği 23 cm. olarak tespit edilmiştir.
İl topraklarında yükselti ve yeryüzü şekillerine bağlı olarak iklim şartları değişiklik gösterdiğinden, ovalar ve vadilerde ender görülen kar yağışı dağlık ve yüksek kesimlerde daha fazla gerçekleşmektedir.
Manisa’da yılda ortalama 11 günün sisli geçtiği tespit edilmiştir. Bunda Manisa’nın doğal şartları ve hakim rüzgar hızının zayıf olması büyük rol oynar.

d. Bitki Örtüsü
İl alanında doğudan batıya gidildikçe toprak, iklim, topografya gibi çevre şartlarında yaşanan değişim bitki örtüsüne de yansımaktadır. Dağ kütlelerinin deniz etkisini kesmesi, Akdeniz iklimi ve karasal iklim bitki türlerinin iç içe bulunmasına neden olmaktadır.

Manisa il topraklarının % 46’sı orman ve makilerle kaplıdır. Geniş bir alanı kaplayan makiler dağların kuzey ve batı yamaçlarında yer alır. Ormanlar meşe, dişbudak, karaağaç, karaçam, kızılçam, ardıç, ahlat ve çınardan ibârettir. Ormanlar genelde 1000 m. üzerindeki yüksekliklerde bulunur. Yaygın maki türleri ise geniş yapraklı taş ıhlamuru, mastık, kocayemiş, funda, ladin, zeytin ve az miktarda da defne, kuşkonmaz ve üvezdir.

Bağlar ve zeytinlikler de geniş bir yer kaplar. İl topraklarının % 39.1’i ekili ve dikili arâzi, % 6.6’sı çayır ve meralardan, % 8’i tarıma elverişsiz alanlardan ibârettir. Son yıllarda, yüksek kesimlerdeki doğal bitki örtüsünü olumlu anlamda etkilemek ve ekonomik fayda sağlamak amacıyla, delice zeytin aşılaması, menengiçe antepfıstığı aşılaması, ceviz, kestane, fıstıkçamı yetiştiriciliği yaygınlaşmaktadır. Manisa’da bitki örtüsü bakımından farklılık gösteren bölgelerin başında Spil Dağı gelmektedir. Dağ üzerindeki milli parkta, 600 civarında bitki çeşidi belirlenmiştir.

Manisa il sınırları içinde 4.3 milyon civârında zeytin ağacı ile 56.000 hektara yakın bağlık alan mevcuttur.

e. Hayvan Türleri
Manisa, coğrafi büyüklüğü, toprak yapısı, iklim ve bitki örtüsünün elverişliliği sebebiyle, oldukça çeşitli yabani hayvan varlığına sahiptir. Başta doğu ve kuzeydeki dağlar, platolar olmak üzere, ilin yüksek kesimlerinde seyrek olarak geyik ve karacaya rastlanmaktadır. Aynı yörelerde daha sık olarak domuz, tilki, çakal, sincap, kirpi, boz ayı, tavşan gibi yaban hayvanları bulunur.

İlde kanatlı hayvanlar olarak; atmaca, şahin, yaban güvercini, sığırcık, çulluk, tahtalı ve çil keklik, leylek, yaban kazı ve yaban örneği türleri bulunmaktadır.

Nehirler ile Marmara Gölü su alanı, sulak çayırları, sazlıkları ile su kuşları için önemli bir kışlak ve kuluçka yeridir. Kutan, kara boyunlu batağan, karabatak, çamurcun, boz dalağan, sakarmeke, yılan kartalı, kızılbacak, mahmuzlu kız kuşu, kuğu, angıt türleri yılın önemli bölümünü bu alanda geçirirler. Yine ilin göl ve barajlarında sazan, yılan balığı, tatlı su levreği , yayın gibi balık türleri bulunmaktadır.